Waarom ik geen bouillonblokjes gebruik

Een bouillonblokje wordt in de keuken gebruikt als een eenvoudig en snelle manier om je gerecht meer smaak te geven. Maar wist je dat het echter weinig tot niets meer te maken heeft met echte bouillon, wat een aftreksel van groenten, specerijen, kruiden (en vlees) is. De hoofdingrediënten van de meeste bouillonblokjes zijn namelijk zout, suiker, smaakmakers en bewaarmiddelen. De termen “groentebouillon” of “vleesbouillon” betekenen ook nog erg weinig. Zo zit er gemiddeld minder dan 10% groenten of vlees in voorgemelde bouillonblokjes. Ook zitten er soms erg twijfelachtige ingrediënten in deze kleine, op het eerste zicht onschuldige, blokjes.
We staan er volgens mij niet vaak genoeg bij stil welke ingrediënten er eigenlijk in zo een bouillonblokje zitten en wat de invloed hiervan kan zijn op onze gezondheid.

Laat ons dus de meest voorkomende ingrediënten eens even verder onder de loep nemen…

1. MSG – mononatriumglutamaat – E621

In de meeste bouillonblokjes vind je tegenwoordig MSG. Dit is de Engelse afkorting voor de naam monosodium glutamate. Het is een door de EU toegestane hulpstof en veelgebruikte smaakmaker in ontzettend veel voedingmiddelen en gerechten. Bovendien heeft het enorm veel synoniemen en is het niet steeds even evident om te achterhalen of er MSG in je product aanwezig is. Andere benamingen voor MSG, die je op verpakkingen kan tegenkomen, zijn onder andere:

• Mononatriumglutamaat

• Glutamaatzuur

• Natriumglutamaat

• L-glutamaat

• Smaakversterker

• Natuurlijke smaakstoffen

• Gehydrolyseerd eiwit

Naast de basissmaken zout, zoet, bitter en zuur is er nog een 5de smaak: UMAMI. Deze smaak valt het best te omschrijven als “hartig” en “geeft het gerecht een vollere smaak”. De smaak is onder andere afkomstig van het natuurlijk aanwezige glutamaat (of glutaminezuur) in voedingsmiddelen zoals vlees, vis, kaas, melk, tomaten en champignons. Glutamaat of glutaminezuur is één van de twintig aminozuren die de bouwstenen vormen van alle eiwitten.

Waarom wordt er MSG door de voedingsindustrie toegevoegd als dit van nature voorkomt in voeding?
Simpel: Het bespaart veel geld en tijd en het laat ons meer eten dan we willen.
Het proces om glutamaat natuurlijk uit voedingsmiddelen te halen is arbeidsintensief en kostelijk. Bovendien heeft het glutamaat als doel om onze smaakpapillen te stimuleren waardoor we meer gaan eten dan we vooropgesteld hadden. Slim gezien van de voedingsindustrie, hé.

Naast smaakmaker is glutamaat één van de belangrijkste neurotransmitters in ons zenuwstelstel. Het is aanwezig in onder andere de hersenschors en heeft een stimulerende werking op alle andere zenuwcellen. MSG heeft in bepaalde hoeveelheden een negatieve invloed op onze gezondheid. Het kan onder andere nervositeit, hartkloppingen, een verhoogde bloeddruk en hoofdpijn veroorzaken.

2. Gistextract

Net zoals MSG, is gistextract een smaakstof. Ze wordt gewonnen uit verse bakkersgist of biergist. Er heerst weleens verwarring dat gistaxtract een synoniem is van MSG, maar dit is niet het geval. Zoals eerder uitgelegd, is MSG een geconcentreerde en kunstmatige vorm van glutamaat (glutaminezuur). Gistextract wordt uit een natuurlijk proces gemaakt en bevat glutamaat, naast andere stoffen die bijdragen tot de smaak van gistextract. Het is dus normaal gezien een natuurlijk ingrediënt dat hogere concentraties aan glutamaat bevat. Bovendien heeft gistextract geen E-nummer daar het niet slechts om één ingrediënt gaat maar erg veel stoffen tegelijk kan bevatten. MSG heeft wél een E-nummer, namelijk E621.

Hier geldt wel dezelfde redenering als voor MSG: Een te hoge inname - die voor iedereen anders is- aan glutamaat heeft een negatieve invloed op onze gezondheid en kan onder andere nervositeit, hartkloppingen, een verhoogde bloeddruk en hoofdpijn veroorzaken.

3. Rozemarijnextract

Jij denkt nu waarschijnlijk “wat kan er in godsnaam niet goed zijn aan rozemarijnextract”. Want zeg nu zelf, er gaan geen alarmbellen af bij het lezen van dit woord, toch? Wel, ik zal je even kort uitleggen waar hier het schoentje wringt.

De voedingsindustrie is al een aantal jaar bezig om de aantrekkelijkheid van haar soms toch wel zeer chemisch geproduceerde voedingsmiddelen te verhogen. Wij als consument wensen niet langer dom gehouden te worden en beginnen ook kritischer onze verpakkingen te lezen. - Indien je dit nog niet deed, hoop ik dat je dit na deze blog wél doet.- Begrippen als “E-nummers”, “emulgatoren”, “geleermiddelen”, “bewaarmiddelen”, “gemodificeerd” en onuitspreekbare ingrediënten zijn nu eenmaal niet zo aantrekkelijk als “natuurlijke ingrediënten”, “zonder additieven”, “zonder bewaarmiddelen” of “ met rozemarijnextract”. Bij deze laatste krijg je al bijna een Provence-gevoel.
Echter, rozemarijnextract is de vervanger van de antioxidanten (E300-21). Dit zijn toevoegingen met als doel te voorkomen dat je voeding verkleurt en ranzig wordt. In het kort: Het zorgt er dus voor dat je voedingsmiddel langer houdbaar is.

Rozemarijnextract heeft ook een E-nummer, namelijk E392. Echter, de voedingsproducenten weten ook dat “rozemarijnextract” aantrekkelijker klinkt dan “E392”, vandaar dat je dit E-nummer steeds minder zal tegenkomen. We worden dus best wel heel wat misleid qua terminologieën door de voedingsindustrie. Een ander voorbeeld ter illustratie, dat niets met bouillonblokjes temaken heeft, is E330. Dit zie je ook steeds minder op verpakkingen aangezien het is vervangen door “citroenzuur” of “met citroensap”. Klinkt toch veel beter hé.

Naast de misleidende informatie, worden de extracten uit rozemarijn geïsoleerd met behulp van stoffen als hexaan (een product uit petroleum), ethanol (een alcohol uit de fermentatie van suikers en zetmeel) en aceton (jouw nagellak remover).

4. Palmvet

Over palmvet of palmolie werd al erg veel geschreven. Het is best wel omstreden en ik geef er zelf ook graag even een korte uitleg bij.

Palmolie is een plantaardige olie die wordt gewonnen uit de vruchten van de palm. Net zoals kokosolie bevat palmolie in verhouding tot andere plantaardige producten meer verzadigde vetten. -Rond verzadigde en onverzadigde vetten is in mijn ogen ook nog best heel wat verwarring maar dit zal ik verder uitwerken in een andere blog.- Het is één van de goedkoopste en meest gebruikte vetten wereldwijd. Lees maar eens een aantal van de ingrediëntenlijsten van voedingsmiddelen die je in huis hebt. Je zal ervan verbaasd zijn hoe vaak je “palmvet” of “palmolie” tegen komt.

Het is vanuit de voedingsindustrie een product dat erg goedkoop wordt ingezet in allerlei voedingsmiddelen om voornamelijk het product de gewenste structuur te geven. Bovendien heeft het een neutrale geur en smaak en mengt het eenvoudig met andere oliën.

Echter, de productie van palmen is alles behalve ecologisch en milieuvriendelijk. Voor deze plantages is er namelijk heel wat grond nodig en deze wordt onder andere verkregen door het kappen van regenwouden. Niet alleen mensen worden letterlijk verdreven om meer plaats te maken voor deze plantages, ook verschillende diersoorten waaronder de oerang-oetang moet hiervoor opzoek naar een andere leefomgeving.

Bovendien is het productieproces van palmolie ook niet zo fraai. Tijdens de raffinage wordt de palmolie gezuiverd, ontkleurd en ontgeurd met behulp van verschillende stoffen waaronder zoutzuur. Tijdens het ontgeuringsproces kunnen schadelijke stoffen ontstaan zoals glycidol. Dit is een kankerverwekkende stof…

5. Suiker

Suiker in een bouillonblokje? Jep. Tegenwoordig propt de voedingsindustrie in zowat alles suiker. Je kan het zo gek niet bedenken of het verslavende zoete goedje zit erin. Uiteraard weet de voedingsproducent ook dat vet, suiker en zout een heilige drievuldigheid is. Het is namelijk de ideale combinatie om mensen meer te laten eten.

Suiker wordt naast bewaarmiddel ook gebruik om andere smaken, zoals bitter of zuur, minder overheersend te maken. Van nature uit worden wij mensen ook geboren met een voorkeur voor een zoete smaak.

Jammer genoeg heeft toegevoegde suiker een enorm negatieve impact op je lichaam. Een teveel wordt in ons lichaam omgezet naar vet. Daarnaast zorgt het voor suikerschommelingen die, wanneer ze te vaak voorkomen, kunnen leiden tot insulineresistentie en zelfs tot suikerziekte of diabetes.

Als je nu denkt “ja maar in een bouillonblokje zit een te verwaarloze hoeveelheid suiker” : it ads up. Hier een beetje, daar een beetje en voor je het weet heb je 10 klontjes suiker op door voedingsmiddelen waar je nooit van zou denken dat er suiker in aanwezig is! Want wist je dat er meer dan 100 verschillende namen zijn voor suiker? Hier zal ik tijdens een volgende post wat dieper op ingaan.

6. Zout

Last but zeker en vast not least… zout. Eigenlijk is dit het hoofdbestanddeel van een bouillonblokje. 30 tot zelfs 60% van je bouillonblokje bestaat uit zout. Je zou dus kunnen stellen dat een bouillonblokje een vierkant verpakt stukje zout aka “zoutblokje” is (met nog extra ingrediënten waar ons lichaam helemaal niet achter vraagt).

Zout wordt al eeuwenlang gebruikt als bewaarmiddel om de houdbaarheid van een product te verlengen. Denk maar aan gepekelde haring. Daarnaast is het ook een smaakmaker. Het kan de smaak van een product versterken én het kan ervoor zorgen dat “minder gewenste” smaken, zoals bijvoorbeeld bitterheid, verminderen.

Over zout is er ook al erg veel geschreven en gezegd. Het zou volgens onderzoek onder andere bijdragen aan een verhoogde bloeddruk. Maar hier is ook een beetje nuance op z‘n plek. Het zout dat in de voedingsindustrie gebruikt wordt, is namelijk geraffineerd zout. Het is ontdaan van alle aanwezige mineralen en spoorelementen en bestaat enkel nog uit natrium en chloride. Een teveel aan natrium in ons lichaam kan mogelijks zorgen voor een verhoogde bloeddruk. Echter, in ongeraffineerd zeezout, bijvoorbeeld keltisch zeezout, zitten tientallen mineralen en spoorelementen. Het derde grootste mineraal aanwezig in zeezout is magnesium. En laat deze laatste nu toch wel bloeddrukverlagend werken. Echter, door het bewerken en ontdoen van al deze stoffen, blijft er enkel natriumchloride over. En dit kan inderdaad en al naargelang de dosis minder gunstige effecten op ons lichaam hebben.

Is zout nu wél of niet oké? We hebben zout nodig in ons lichaam om voldoende gehydrateerd te blijven, voor de geleiding van zenuwprikkels alsook voor het samentrekken van onze spieren. Een tekort en een teveel kan allerlei klachten in de hand werken. Of zout al dan niet gezond of ongezond is, hangt dus onder andere af van de dosis en in hoeverre het bewerkt is. Als je zo min mogelijk bewerkte fabrieksproducten eet, zal zout op zich niet zo snel voor problemen zorgen…

“Smaakt mijn soep nu niet te flets?”

Het is belangrijk om je smaakpapillen gewoon te laten worden aan de minder zoute en kruidige smaken “van de fabriek”. De natuur zit vol met heerlijke kruiden en smaakmakers maar wij zijn jammer genoeg “artificiële smaakmakers” gewoon en deze zijn x keer straffer van smaak. Dit is uiteraard positief voor de fabrikant hé. Als je terug zou gaan naar enkel natuurlijke smaakmakers denk je “amai dit is toch wel erg flets” en de kans is groot dat je terug grijpt naar hun bouillonblokjes. Mooie winst voor de fabrikant!

Maar je kan perfect je soep en andere gerechten op smaak brengen met natuurlijke kruiden en smaakmakers. Je zal alleen je smaakpapillen wat tijd moeten geven om hier terug aan gewoon te worden. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor suiker. Wanneer je dit 1 à 2 weken niet eet, smaakt alles veel intenser. Geef jezelf dus wat krediet en tijd om terug gewoon te worden aan de smaken van de natuur.

Lees het etiket – enkele natuurlijke smaakmakers

1 bouillonblokje op zich zal je gezondheid niet schaden. Helaas zit bijvoorbeeld MSG, gistextract en rozemarijnextract in ontelbare producten die we vaak dagelijks eten en waar we niet bij stilstaan. In hogere dosissen, die voor iedere persoon anders liggen, kunnen deze een negatieve invloed hebben op onze gezondheid. Daarnaast bestaat een bouillonblokje vaak uit de helft aan geraffineerd zout, wat mogelijks een negatieve invloed op je lichaam heeft. Bovendien krijgen we al genoeg suiker binnen via onze voeding en hoeft een bouillonblokje hier niet ook aan bij te dragen.

Het is dus niet slecht om je verpakkingen eens onder de loep te nemen en ook te kijken naar natuurlijke alternatieven zoals:

• Ongeraffineerd zeezout zoals Keltisch zeezout

• Peper

• Verse en / of gedroogde kruiden zoals

  • Oregano

  • Tijm

  • Laurier

  • Lavas

  • Peterselie

  • Cayennepeper

  • Basilicum

  • Koriander

• Kurkuma

• Gember

• Uien (poeder)

• Knoflook (poeder)

• Maak gebruik van kruidentuiltjes (= enkele peterseliestengels, enkele blaadjes laurier en wat takjes tijm)

Heb je nog extra vragen of wens je graag dieper op dit onderwerp in te gaan? Neem dan gerust contact met me op!

Disclaimer: Dit artikel is informatief bedoeld. Het is geen vervanging van medische informatie. Raadpleeg bij twijfel en medicijngebruik altijd een huisarts of behandelend arts.